Erkennen en herverdelen

Verschillende interpersoonlijke praktijken van solidariteit in diversiteit besteden tegelijkertijd aandacht aan zowel culturele erkenning als aan economische herverdeling. Inzetten op erkenning staat inzetten op herverdeling niet in de weg. Deze vaststelling gaat in tegen de visie van verschillende auteurs. Zij ontwaren een spanning tussen culturele erkenning en sociaal-economische herverdeling en sturen op die manier al dan niet expliciet aan op een keuze tussen culturele erkenning of economische herverdeling. Een spanning die wij dus niet direct terugvinden in de onderzochte praktijken van solidariteit in diversiteit. Wel merken we dat hier en nu inzetten op erkenning veel makkelijker lukt dan inzetten op herverdeling. Immers, op concrete plaatsen en in interpersoonlijke praktijken zien we veel autonomie om culturele verschillen te erkennen en daar rekening mee te houden.

Binnen Tower Automotive Gent, een multicultureel assemblagebedrijf in de Gentse haven met 300 werknemers uit 40 verschillende landen, is er oog voor de erkenning van culturele en religieuze kwesties. Zo biedt het bedrijf ruimte voor religieuze gebruiken en culturele gewoontes. Culturele diversiteit krijgt er een plaats in vakbondskernen en in alle takken van het bedrijf. 

Op de Leuvense basisschool Mater Dei heerst een verscheidenheid aan etnisch-culturele achtergronden en thuistalen.

Een school voor iedereen
De visietekst van de school stelt dat iedereen recht heeft op respect, erkenning en waardering voor zijn anders-zijn. Deze culturele erkenning blijft geen dode letter. Op het jaarlijks eetfestijn wordt bijvoorbeeld kip geserveerd. In de kleuterklassen worden verjaardagen ook volgens andere tradities gevierd.

Ook bij Chirojeugd Vlaanderen vinden we een verscheidenheid aan etniciteiten en culturen. De Brusselse Chirogroepen rekruteren uit de vele minderheden in Brussel. In twee van die groepen zijn minderheden in de meerderheid en houdt de leidingsploeg rekening met culturele en religieuze verschillen.

Chiro op maat van Brussel
Het kamp vormt een hoogtepunt in het Chiro-jaar. De divers samengestelde groepen uit Brussel besteden daar extra aandacht aan. De kookploegen houden niet alleen rekening met vegetariërs en voedselallergieën, maar bakken ook halal vlees. Chiro Koekelberg en Chiro Molenbeek maken het ook mogelijk om de Ramadan op kamp te beleven en voorzien een gebedstentje.

Maar om ook daadwerkelijk te kunnen inzetten op herverdeling is men vaak afhankelijk van anderen.

Een school voor iedereen
Ondanks alle inspanningen botst de school op grenzen in haar ambities om zo veel mogelijk te herverdelen. Zeker in een school met een meerderheid aan kansarme leerlingen is het moeilijk om economische solidariteit op schoolniveau te realiseren. Omwille van onbetaalde rekeningen en een daling van de eigen inkomsten betaalt de school uiteindelijk mee de prijs van de kansarmoede.

Chiro op maat van Brussel
Op vlak van centen is een leidingsploeg minder onafhankelijk. Op het einde van de rit moet de boekhouding kloppen. Het lidgeld verlagen of het kampgeld niet aanrekenen voor leden uit kansarme gezinnen kan enkel met financiële steun van andere instanties. 

Een interventieperspectief op erkennen en herverdelen

Ook de diverse professionals die we gedurende het case-onderzoek spraken ervoeren niet direct een spanningsveld tussen erkennen en herverdelen. Zij zien mogelijkheden en vinden het zinvol om op beide tegelijkertijd in te zetten. In de cases merken we dat gerichte interventies van professionals bepalend kunnen zijn om effectief erkenning of herverdeling te realiseren.

Bij interventies gericht op culturele erkenning ondervinden professionals zo goed als geen ruimtelijke en institutionele drempels.

Samenwerken en strijden in een superdivers bedrijf
Vakbondsafgevaardigden en de werkgever luisteren naar de vraag van de arbeiders om cultureel erkend te worden. Ze zorgen voor aangepaste vakantieregelingen, maken ruimte voor religieuze kwesties tijdens vormingsmomenten en er kan altijd gesproken worden over culturele gebruiken en diverse normen en waarden. De vakbonden geven informatie over de herkomstlanden van de werknemers in hun publicaties en tijdens informatiemomenten op het bedrijf. Tower Automotive past een flexibel taalbeleid toe en chefs gaan op een praktische manier om met taal. Engels, Frans en Nederlands zijn de officiële bedrijfstalen. Op de werkvloer spreken werknemers daarnaast ook andere talen. Na verloop van tijd veralgemenen HRM-medewerkers en vakbonden specifieke maatregelen en aanpassingen naar alle werknemers. Specifieke vakantieregelingen voor werknemers met een migratieachtergrond worden zo ook toegankelijk voor autochtone arbeiders om te reizen of voor de familie te zorgen. Omdat een toegeving aan de ene groep niet ten koste gaat van andere groepen blijft de solidariteit tussen groepen behouden.

Bij sociaal-economische herverdeling ligt dat anders. In dat geval spelen professionals noodgedwongen in op een andere schaal en op andere plaatsen dan bij de interpersoonlijke praktijken van solidariteit in diversiteit. Waar inzetten op erkenning vaak plaatsgebonden mogelijk is, vergt inzetten op herverdeling een interventie op grotere schaal of op andere plaatsen.

Vakbonden onderhandelen voor een hoger loon voor minder verdienende arbeidscategorieën en voor betere arbeidsvoorwaarden buiten de werkvloer van Tower Automotive. Ze vormen netwerken met vakbondsafvaardigingen in andere, soortgelijke bedrijven. Ze spreken de vele vakbondsdiensten en -initiatieven aan om op concrete noden en behoeften van de werknemers van Tower Automotive in te spelen. Als ook die initiatieven tekort schieten, trekken ze de strijd door op Vlaams of federaal niveau.

Leerkrachten uit de basisschool Mater Dei doen een beroep op andere scholen uit Leuven om hen te helpen.

Een school voor iedereen
Vele mensen die de school van nabij kennen of gekend hebben, vinden de langzame evolutie naar ‘een concentratieschool’ problematisch. Om verschillende redenen hebben ze het moeilijk met de ‘witte vlucht’ en de ‘zwarte vlucht’. Deze evolutie ontneemt volgens hen niet alleen kansen van hun eigen leerlingen, maar ook van andere scholen. Verschillende actoren op en rond de school pleiten voor een meer evenwichtige sociale mix. In hun opinie is het effect van de solidariteit met diverse leerlingen en hun ouders beperkt wanneer andere scholen niet dezelfde solidariteit aan de dag leggen. De Leuvense scholen maakten ondertussen wel afspraken over een meer evenwichtige sociale mix op niveau van de regio, maar deze afspraken lijken momenteel eerder vrijblijvend.

Ook Chiro Vlaanderen is afhankelijk van andere organisaties als het aankomt op sociaal-economische herverdeling. Het lidgeld verlagen of het kampgeld niet aanrekenen voor leden uit kansarme gezinnen kan enkel met financiële steun van instanties die op een grotere schaal actief zijn.

Chiro op maat van Brussel
De Chirogroepen uit Brussel kunnen terugvallen op de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) en Chirojeugd Vlaanderen. Met de uniformbonnen van Chirojeugd Vlaanderen kunnen leden voor 10 euro een volledig set Chirokleren aanschaffen. De subsidies van de VGC laten toe om kosten voor de jaarwerking en voor het kamp te drukken. Ouders van kansarme gezinnen moeten op die manier niet altijd de volle pot betalen.