Elke Chirogroep is anders

Chiro Ganshoren, Chiro Koekelberg en Chiro Molenbeek zijn actief in verschillende delen van Brussel. De ligging in Brussel bepaalt mee de samenstelling van die groepen. Vooral Chiro Molenbeek en Chiro Koekelberg hebben een etnisch-cultureel divers ledenbestand. De leidingsploegen zijn momenteel nog minder divers samengesteld. Om ook daar een meer diverse samenstelling te krijgen, blijft het wachten op leden die doorstromen. 

Het animatorentraject BINT, Arabisch voor ‘meisje’, richtte zich aanvankelijk op Marokkaanse meisjes uit Molenbeek. Ondertussen zijn leden uit heel Brussel welkom. Recent gestarte BINT-groepen bereiken nu ook meisjes met een uiteenlopende etnisch-culturele achtergrond. BINT blijft evenwel exclusief voor meisjes. De begeleidsters vrezen voor uitval wanneer ze de werking ook voor jongens openstellen. Ook in de reguliere Chirogroepen zitten jongens en meisjes vanaf een bepaalde leeftijd vaak in aparte groepen.

12  Zowel de Chirogroepen uit Brussel als Chirojeugd Vlaanderen vatten diversiteit breed op. Naast etnisch-culturele diversiteit zetten ze in op socio-economische verscheidenheid en verschillen op het vlak van leeftijd, gender, taal en religie. Hoewel Chiro en jeugdbewegingswerk in het algemeen overwegend jongeren uit middenklassegezinnen aanspreken, vinden ook jongeren uit maatschappelijk kwetsbare gezinnen hun plaats in de Brusselse Chirogroepen. Chiro Koekelberg neemt regelmatig kinderen en jongeren uit het nabijgelegen opvangcentrum mee op kamp en slaagt er in om leden met een beperking in hun werking te betrekken.

Voor de Brusselse Chirogroepen vormt die diversiteit niet direct een probleem, maar veel meer een alledaagse realiteit, een uitdaging en een meerwaarde.

Chiro voor iedereen: inzetten op toegankelijkheid

Groepsvorming en samenhorigheid zijn belangrijke aandachtspunten voor Chirojeugd Vlaanderen. 8  Ze stimuleren leidingsploegen om werk te maken van een groep waarin iedereen zich thuis voelt. Daartoe worden enkele Chirotradities ingezet, zoals de formatie om de dag van elke afdeling te overlopen en samen het vlaggenlied te zingen. 5 Bij het begin van het Chiro-jaar of net voor het kamp gaat de leiding op huisbezoek. Waar nodig staan ze ouders in het Frans te woord. Om zoveel mogelijk leden op de activiteiten te krijgen, nodigen ze niet alleen uit met brieven, maar ook met sms’jes. Sommige groepen gaan voor de activiteit bij de kinderen thuis langs om hen op te pikken. Financiële bijdragen van de leden houdt de leiding doorgaans zo laag mogelijk.

1 Het kamp vormt een hoogtepunt in het Chiro-jaar. De divers samengestelde groepen uit Brussel besteden daar extra aandacht aan. De kookploegen houden niet alleen rekening met vegetariërs en voedselallergieën, maar bakken ook halal vlees. Chiro Koekelberg en Chiro Molenbeek maken het ook mogelijk om de Ramadan op kamp te beleven en voorzien een gebedstentje. Om dit te realiseren staan de lokale leidingsploegen niet alleen. Volwassenbegeleiders, lokale ondersteuningsploegen en ouders spelen hierbij vaak een belangrijke rol.

Chirojeugd Vlaanderen stimuleert lokale Chirogroepen om activiteiten op te zetten in relatie tot de buurt en met oog voor armoede en solidariteit. Folders en brochures rusten de leiding en hun omkadering toe om de werking meer toegankelijk te maken voor een diverse groep kinderen en jongeren. Een solidariteitsfonds biedt groepen met veel (kans)arme leden financiële steun. Met uniformbonnen kunnen leden goedkoper Chirokleren aanschaffen.

Naast het ondersteunen van Chirogroepen ondernemen Chirojeugd Vlaanderen, het verbond en het gewest ook zelf specifieke initiatieven. Chirojeugd Vlaanderen ondersteunt de stadsgroepen met professionele jeugdwerkers van de stadswerking. In Brussel zoekt die stadswerking met BINT naar een antwoord op het leidingstekort bij Brusselse Chirogroepen. In de Stadslong peilen de verschillende Chiro-betrokkenen en initiatieven samen naar concrete ervaringen en noden van de verschillende groepen. Het engagement, de tijd en de investering in deze stadsprojecten, zijn een vorm van solidariteit van Chirojeugd Vlaanderen met jongeren uit de stad.

Chiroleden als kritische burgers

Chirojeugd Vlaanderen koestert de ambitie om kinderen en jongeren te vormen tot geëngageerde en kritische burgers. In de praktijk is het niet altijd duidelijk hoe en of Chirogroepen deze ambitie ook realiseren. Heel wat leiders en leidsters focussen in de eerste plaats op het functioneren van hun eigen groep. Ze streven ernaar om elke week leuke activiteiten aan te bieden, een fantastisch kamp te organiseren en genoeg geld op de rekening te hebben om dat allemaal te kunnen betalen.

Maar ook wanneer leiders en leidsters daar niet bewust mee bezig zijn, ontstaan er al doende initiatieven waarin zij zich als verantwoordelijke burgers tonen. Zo houdt de leiding van stadsgroepen op kamp rekening met kinderen die halal vlees eten, die op kamp de Ramadan willen beleven en die zich elke dag even willen terugtrekken in een gebedstentje. De betrokken leidingsploegen kunnen en mogen zulke initiatieven los van Chirojeugd Vlaanderen opzetten.

1 Op vlak van centen is een leidingsploeg minder onafhankelijk. Op het einde van de rit moet de boekhouding kloppen. Het lidgeld verlagen of het kampgeld niet aanrekenen voor leden uit kansarme gezinnen kan enkel met financiële steun van andere instanties. De Chirogroepen uit Brussel kunnen terugvallen op de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) en Chirojeugd Vlaanderen. Met de uniformbonnen van Chirojeugd Vlaanderen kunnen leden voor 10 euro een volledig set Chirokleren aanschaffen. De subsidies van de VGC laten toe om kosten voor de jaarwerking en voor het kamp te drukken. Ouders van kansarme gezinnen moeten op die manier niet altijd de volle pot betalen.

Eénmaal chiro, altijd chiro?

3 In divers samengestelde Chirogroepen kunnen specifieke tradities, waarden en normen tot uitsluiting leiden. Jongeren die geen alcohol drinken behoren niet vanzelf tot een groep waar samen drinken verbindend werkt. Tijdens zuipspelletjes op kamp drinken ze water of doen ze gewoon niet mee.

Als leidster of leider kan je iets terug doen voor wat je als lid hebt gekregen. Dat is een gedachte waar veel Chirogroepen op voortbouwen. Ook ouders die zich voor Chiro inzetten, doen dit vaak op basis van hun eigen ervaringen in de Chiro. In het geval van stadsgroepen is zo’n solidariteit over generaties heen niet vanzelfsprekend. Immers, jongeren en hun ouders woonachtig in Brussel hebben minder ervaring met de jeugdbeweging. De leden stromen veel minder door naar de leidingsploeg.

Hoewel de meeste leiders en leidsters elke zondag gewoon een leuke activiteit op poten willen zetten, wijzen vrijwilligers in Chiro Brussel expliciet op maatschappelijke bewogenheid als basis voor hun engagement. Zo is het voor een leidster met Marokkaanse roots een persoonlijk strijdpunt om ook in de Chiro ruimte te creëren voor meisjes met een hoofddoek.

Chirojeugd Vlaanderen moet je niet meer overtuigen van het belang en de waarde van ontmoeting. Met het BINT-project wil Chirojeugd Vlaanderen Chirogroepen laten nadenken over de wijze waarop zij met diversiteit omgaan, onder andere via ontmoetingen tussen Chiroleiding en BINT-meisjes tijdens vormingsmomenten.

Maar vooral binnen de Chirogroepen zelf speelt ontmoeting een belangrijke rol. Zo wijzen een aantal leid(st)ers op het belang van huisbezoeken. Die leiden vaak tot meer begrip en zetten aan om oplossingen te zoeken voor, bijvoorbeeld, onbetaalde rekeningen.

12  In een Chirogoep heb je verschillende talenten en competenties nodig. Alleen al op kamp kan je beter een verscheidenheid aan leiding en leden mee hebben. Enkele voorbeelden: handige harry's om een tent recht te zetten, culinaire types om lekker te koken, sociale mensen om voor een goede groepssfeer te zorgen, bemiddelaars om met conflicten om te gaan en zorgzame types om pakweg een verstuikte enkel te behandelen. Verschillen onder leiding en leden vergroten het potentieel aan diverse competenties nodig om sterk jeugdbewegingswerk te maken. Etnisch-culturele verschillen binnen de leidingsploeg maken het makkelijker om een zeer diverse groep te begeleiden.

Chiro is geen eiland

Voor Chirojeugd Vlaanderen vormt de stad een laboratorium. De stad daagt Chirojeugd Vlaanderen uit om jeugdwerk te organiseren met kinderen en jongeren van zeer diverse afkomst. Het klassiek jeugdbewegingsmodel pakt niet. In de stad moeten leidingsploegen en professionele ondersteuners met nieuwe initiatieven en methodieken aan de slag.

Chirogroepen zelf werken op buurtniveau, vanuit een vaste locatie. Enkel Chiro Ganshoren heeft een eigen lokaal. Chiro Molenbeek en Chiro Koekelberg verzamelen respectievelijk in de gebouwen van een jeugdwelzijnswerking en in een sloopklaar rijhuis. 8  Die leidingsploegen ervaren het gebrek aan een eigen lokaal als een hinderpaal om de band tussen de leden en de leiding onderling aan te halen. Een ploeg zonder eigen nest hangt minder goed samen.

Chirojeugd Vlaanderen hecht in haar visie veel belang aan de buurt en de lokale netwerken die er actief zijn. Voor stadsgroepen ligt dat moeilijk. Ze voelen zich vaker op een eilandje in hun buurt. De leiding van stadgroepen woont zelf zelden in de buurt en ook de leden komen van verder. Tussen de (twee)wekelijkse activiteiten door zijn er weinig tot geen mogelijkheden om contact te houden met lokale netwerken.

Toch slagen de drie stadsgroepen er in om een sterke band met de buurt aan te knopen. Hoewel Chiro Koekelberg in een oncomfortabel lokaal in Laag-Koekelberg gehuisvest is, ligt een verhuis naar Hoog-Koekelberg moeilijk. De vertrouwde  pleintjes en parken in Laag-Koekelberg en de goede bereikbaarheid via metrostation Simonis geef je niet zo maar op. Bovendien past een verhuis naar het chiquere Hoog-Koekelberg niet bij het imago van Chiro Koekelberg.

Samen als groep je plan trekken op kamp in de Kempen of de Ardennen vormt een hoogtepunt in het werkjaar van de Chirogroepen. Even met zijn allen weg uit de vertrouwde buurt geeft een nieuwe dynamiek aan de groepsvorming.

Experimenteren

Individuele leiders en leden leren van alles bij de Chiro: van sjorren tot zelfstandig en in groep functioneren. 2 Ouders van Chiroleden uit Brussel zien bovendien voor hun kinderen kansen om Nederlands te leren.

Door de opeenvolging van zondagse activiteiten en kampen raken leden, over generaties heen, langzaam maar zeker ondergedompeld in de Chirocultuur. In een stad met leden van erg verschillende herkomst is het minder vanzelfsprekend om een typische Chirocultuur te introduceren, zeker wanneer de leiding van die groepen zelf geen of weinig Chiro-ervaring heeft.

Doorheen de dagelijkse Chiropraktijken worden kinderen en jongeren uitgedaagd om hun eigen positie, rol en standpunten tegenover maatschappelijke vraagstukken te bepalen. De leiding speelt met haar activiteiten al eens in op de actualiteit, met een politiespel na de zware rellen in Molenbeek bijvoorbeeld. Op kamp voorziet Chiro Ganshoren jaarlijks een bezinningsmoment over maatschappelijke thema’s. Maar de vele kleine gesprekjes tussen leden vormen evenzeer kansen om stil te staan bij zichzelf in relatie tot de wereld. Velen zien de aanwezige diversiteit als een extra stimulans voor deze leerprocessen.

Leidingsploegen vervullen een belangrijke rol bij het ondersteunen van die informele leerprocessen. Volgens vele (oud-)leiding is daarvoor nood aan complementariteit in de leidingsploeg: leiding die vertrouwd is met de wijk en gemeenschap en leiding die ervaren is in het opzetten en begeleiden van activiteiten.

Via diverse structuren en initiatieven houdt Chirojeugd Vlaanderen de vinger aan de pols met wat in de groepen leeft, om hen te kunnen omkaderen en ondersteunen. De samenwerking tussen de stadswerking, het gewest, het verbond en Chirojeugd Vlaanderen maakt een uitwisseling van ervaring tussen de groepen mogelijk.

  De stadsgroepen zijn voor Chirojeugd Vlaanderen een experimenteerruimte. Daar worden nieuwe initiatieven en inzichten ontwikkeld. BINT is zo’n experiment. Meisjes leren in dit traject zichzelf, Chiro en jeugdwerk ontdekken. Ze krijgen de kans engagement op te nemen. Op vormingsmomenten wisselen ze bovendien ervaringen uit met andere Chirogroepen. Tijdens stages dompelen de meisjes zich onder in de Chiro-tradities en dagen ze de groepen uit om zichzelf in vraag te stellen en zich eventueel aan te passen. Dit leerproces is allesbehalve vanzelfsprekend en vraagt veel tijd en inzet.

Naar Chiro toeleiden of Chiro herzien?

Chirojeugd Vlaanderen stimuleert lokale groepen om voor iedereen open te staan. In de praktijk leidt dit al gauw tot inspanningen die de toegang voor alle kinderen moet mogelijk maken. 12  Lokale groepen streven naar een ledenbestand dat een afspiegeling van de buurt vormt, naar een ‘gezonde sociale mix’. Maar een inclusieve aanpak levert niet vanzelf gemengde groepen op. Daarom zet Chirojeugd Vlaanderen ook een aantal doelgroepprojecten op, zoals het BINT. Ook BINT vertrok van een toeleidingslogica: Marokkaanse meisjes klaarmaken om de leidingsploegen van stadsgroepen te versterken. Tot verbazing van andere Chirogroepen vormden de BINT-meisjes liever een aparte Chirogroep. Zij wijzen op een spanning tussen hun wens om open te staan voor alle jongens en meisjes en de inspanningen gericht op en van specifieke groepen jongeren.

Het BINT-project stelt Chirojeugd Vlaanderen voor een moeilijke keuze: een solidaire jeugdbeweging die een grotere diversiteit aan kinderen en jongeren toeleidt naar het bestaande jeugdbewegingswerk of uit solidariteit met alle kinderen en jongeren bestaande Chiro-structuren en tradities in vraag stellen. Sommige betrokkenen op nationaal en op lokale niveau zijn bereid om het Chiro-model te herdenken. Anderen vinden dat niet vanzelfsprekend. Discussies over het DNA van Chiro roepen fundamentele vragen op die voorlopig onbeantwoord blijven: kunnen we in de stad blijven werken met vrijwilligers? 4 Moet elke groep wekelijks activiteiten aanbieden of kan Chiro ook op een andere manier vorm krijgen? Moeten we in onderscheiden leeftijdsgroepen blijven werken? 2 Zijn verplichte Chirokleren noodzakelijk? Wat met Christus Koning? Sommigen Chirogroepen houden sterk aan tradities. Anderen staan open voor grondige veranderingen om zo aan elk kind een plaats te geven in de groep. De open definitie van een Chirogroep laat hen toe om onder de Chirovlag te blijven varen. Twee factoren bepalen mee het succes waarmee Chirogroepen een veranderingsproces doorlopen: conflicten als leerkansen zien en bereid zijn om te onderhandelen.